Refleksjonsnotat - takk for i år!

Så var tida komen for det aller siste innlegget i pedagogikkbloggen min for i år. Vemodig, men også utruleg godt å tenkje på at eg er eitt år nærare læraryrket. Året har gått kjempefort, og eg sit att med mykje god kunnskap, som eg gler meg til å setje inn i ein samanheng. Ærleg sagt, så hadde eg vel ikkje så mange forventningar til padagogikkfaget då eg byrja. Eg var mest spent på kva faget kom til å innehalde og korleis det kom det å bli, for eg visste at dette kunne vere eit litt "vrient" fag, der eigne meiningar og haldningar til ulike tema, var ein viktig del av den personlege veksten i faget. Frustrasjon og usikkerhet er difor stikkord som eg gjer uttrykk for i dei første innlegga mine.. :)

Spent var eg også til bloggskriving. Blogg var i haust noko heilt nytt for meg, og eg trur at eg ikkje var åleine om å tenkje at dette var "ein unødvendig og tidkrevjande metode". Men du kor glad eg er for det i dag! Bloggskrivinga har vore tidkrevjande, ja. Men på same tid har denne arbeidsmetoden "tvunge" oss til å setje oss inn i både forelesningar og pensumlitteratur, for i det heile å kunne skrive noko. Ein har måtta gå inn i seg sjølv, og lage seg opp sine eigne tankar og meiningar om dei ulike tema, og på denne måten fått fram både kunnskap, erfaringar og meiningar. Eg berre tenkjer på kor mykje av mi tankeverksemd eg har fått ned på papiret no, enn om eg hadde hatt seks timar på ein ordinær eksamen, der eg på denne vesle tida skulle ha reflektert gjennom heile året. Eg trur også kunnskapen sit mykje fastare, når ein får bearbeida fagstoffet på denne måten. Ein gjer fagstoffet til "sitt eige", der ein bruker formuleringar ein sjølv forstår, og der ein set kunnskapen inn i andre samanhengar. Eg vil nytte meg av denne moglegheita til å takke for at me har fått lov til å gå opp til eksamen på denne måten, med både bloggskriving og oppgåveinnleveringar. Denne eksamensmetoden trur eg har gjort sitt at studentane har fått fram erfaringane og kunnskapane sine på ein heilt annan måte.

Pedagogikkfaget for meg, har vore heilt topp. Som eg har gjeve uttrykk for, både ovanfor og i tidlegare innlegg, har det ført til mang ein frustrasjon. Likevel har me gong på gong fått sagt til oss, at dette er eit fag som ein kjem til vekse mykje i, både på eit personleg og på eit fagleg/kunnskapsbasert plan. Og det har eg gjort. Frå å i haust ikkje vite kva pedagogikkefaget var for noko, har eg vakse til å ha meiningar og tankar kring dei fleste tema faget har teke opp. Eg synest Wikipedia, http://no.wikipedia.org/wiki/Pedagogikk, skildrar pedagogikkfaget svært godt:

Som fag har pedagogikk både en teoretisk og praktisk side. Teoretisk dreier det seg om å beskrive og drøfte oppdragelse og undervisning og belyse forholdet mellom disse virksomhetene og individ, samfunn og kultur. Praktisk dreier det seg om gjennom ulike undervisnings- og oppdragelsestiltak å legge til rette for læringsprosesser for tilegnelse av kunnskaper og ferdigheter, holdninger, normer og verdier og for utvikling av de ulike sider ved menneskets personlighet.

Me har gjennom dette året fått prøve oss både på den teoretiske og den praktiske sida av faget. Tankar om korleis og i kor stor grad barneoppdragelse skal gjerast innanfor skulen, og korleis ein skal leggje opp undervisninga, har vore spanande, men svært urfordrande tema som har gått som ein raud tråd gjennom heile året. Det er dette pedagogikkfaget er. Store spørsmål om korleis, kva og kvifor innanfor skuleverket. I år har me nok berre fått ei "innleiing" til faget, og eg gler meg til å byggje ut kunnskapen min i dette faget til neste år!

Eg har gjort meg mange erfaringar gjennom dette året. Å få vere seks veker ute i praksis, har vore svært lærerikt. Eg siterer Dewey : "Learning by doing". Eg gjekk i fjor på kroppsøving årseining, men det å undervise i ein gymnastikksal i forhold til eit klasserom, kan ikkje samanliknast. Det er snakk om to ulike læringsarenaer, med heilt ulike eigenskapar. Planlegging og gjennomføring av eigne undervisningsopplegg, har vor spanande. Her kjem den didaktiske delen av pedagogikkfaget inn, med spørsmåla KVA, KVIFOR og KORLEIS. Tre spørsmål som er grunnpilaren for undervisninga. Om ein ikkje har tenkt gjennom desse punkta, har ein lærar etter mi meining ikkje nokon ting å gjere i ein læringsarena. Praksislærar har vore kjempeflink til å rettleie oss; gjeve råd og tips om korleis ein kunne ha gjort det og det anleis, og gjeve ros og klapp på skuldra der ein verkleg har truffe hovudet på spikeren. I tillegg til undervisningspraksisen, har eg fått mykje ut av den første veka me var i obesrvasjonspraksis. Eg ante ikkje at det å observere kunne gje ein såpass mykje informasjon gratis. Samstudes synest eg det er vanskeleg å skilje mellom det å observere og det å tolke. Tolkinga kan lett kome inn i bilete, og farge av på observeringa, som eigentleg skal vere heilt objektiv. Feiltolking er også eit ord som skal seiast kan vere med på å lage eit feil bilete på obesrvasjonen.

I tillegg til den praktiske erfaringa, har kunnskap og erfaringane for det meste kome gjennom dei mange (interessante!) forelesingane, og med det grunnlaget har eg stort sett fordjupa meg i både aktuelle lenkjer og delar av pensumlitteraturen. Dei mange lenkjene som har blitt lagde ut, har vore spanande og sett på. Eg har naturlegvis ikkje sett på alle, men eg har prøvd og vore innom minst ei lenkje til kvar forelesing. Lenkjene har hjulpe meg til å sjå det aktuelle temaet frå andre sider, og av og til har lenkjene vore til hjelp for å forstå fagstoffet betre. Heilt supert at me i alle fall har fått moglegheita til å fordjupa oss meir! Når det gjeld pensumlitteraturen, har eg for min del halde meg mest til Gunn Imsen og Lyngsnes & Rismark sine bøker, då eg synest desse var mest lettleste, pluss at dei hadde mange gode emne og poeng.

Som nemnt tidlegare, har arbeid med både casar og andre oppgåver, vore gjevande. Eg sat særskild pris på oppgåva om Mons, der ein skulle prøve å kartleggje problem og finne alternative tiltak. Eg har stor tru på læring gjennom å jobbe med slike oppgåver; eg sit i alle fall att med mykje meir kunnskap enn eg trur eg ville gjort ved berre å lese fagstoffet. Her har ein eit tilfelle å jobbe ut i frå, og ein får med det sett kunnskapen inn i ein verkeleg samanheng. Sjå elles andre tankar og elles mi begeistring for denne oppgåva under innlegget om motivasjon...

Eg har lært meg sjølv å kjenne på ein heilt annan måte i løpet av dette året. Noko av det eg verkeleg har måtta gå inn i meg sjølv for å finne ut, er kor i leiet eg står i forhold til det pedagogiske grunnsynet. Eg har i løpet av dette året fått innblikk i mange læringsteoriar, og har med det tenkt mykje på kva eit pedagogisk grunnsyn er for noko, og kva som eigentleg er/kjem til å bli mitt pedagogiske grunnsyn. Kva synest eigentleg eg er den beste måten å leggje fram fagstoffet på? På kva måte trur eg at læring best skjer? Kva verdiar synest eg er viktige å leggje vekt på? Eg synest framleis desse spørsmåla er svært kompliserte og utfordrande å svare på, og eg synest det er viktig å presisere at ein ikkje kan sjå ein læringsteori berre ut i frå seg sjølv. Alle læringsteoriane har på ein eller annan måte noko til felles. Eg har prøvd å gjere meg opp nokre tankar om mitt pedagogiske grunnsyn:
Kunnskap er ikkje berre noko ein kan lange over til elevane; den skal konstruerast (konstruktivismen). Læringa og lærestoffet skal vere utfordrande for eleven, og elevane må få lov til å utforske ved til dømes å prøve/feile. Samarbeid og samhandling med andre er viktig for læreprosessen (sosiokulturekk teori), og det skal presiserast at alle ikkje kan alt, men alle kan noko (Mi-teori). Læraren skal ikkje gje alle svara til elevane før dei har fått prøvd på eiga hand. Kunnskapen blir stadig endra, anten ved at ein byggjer på, eller at ein lærer noko heilt nytt. Ikkje minst er det viktig at læringa er tilpassa den einskilde elev under individuelle forutsetnader (urealistisk?!), og at eleven får utfordringar ut i frå sitt evnenivå (den proksimale utviklingssona). Dette er ein brøkdel av den kunnskapen eg i løpet av året har tileigna meg, og noko av det eg ser på som god undervisning.

Ved både å vere i praksis og ved hjelp av forlesingane, har eg verkeleg fått ein innblikk i kva lærarrolla inneber, og kor mykje ansvar som kviler på ein lærar. Ja, det er til å verte skremd av! Undervisningsleiar, omsorgsperson, rollemodell, vaksenleiar, rettleiar, foreldrekontakt.. slik kan ein fortsetje.. slike roller som dette var ikkje ukjent for meg, men det er først i løpet av dette året eg verkeleg har fått tid til å tenkje over kva eg er på veg inn til, og kor stort ansvar som kviler på ein. Dei som trur at folk "berre vert lærarar", må berre tenkje seg om ein gong til før dei uttalar seg! Å kunne handtere ulike digitale verkty, er også ein fordel for dagens lærar. Då dette er blitt ein av dei fem grunnleggjande dugleikane, stiller dette store krav til læraren. På dette planet har eg tileigna meg mykje nyttig kunnskap i løpet av året som er gått. Animasjon, bilethandsaming og nettvett, har vore kjekke og interessante tema å jobbe med. Eg trur mange fekk seg ein liten bakoversveis ved syninga av diverse statistikkar i forhold til chatting o.l. Det er mange farer som luskar, og det er difor viktig at me som lærarar eg klar over dette, og at me kan gjere det me kan for å forebyggja. Grunna tid, har me berre fått eit lite innblikk i alt det som finst av digitale moglegheiter. Eg er likevel takksam for det me har fått lagt fram. Eg har i løpet av praksisperioden fått testa ut korleis eg fungerer i lærarrolla, og eg trur eg har eit brukbart grunnlag til å jobbe vidare med. Å vere meir tydeleg, og setje klarare grenser, er ting som eg og praksislærar meiner eg bør jobbe meir med. Heldigvis er dette det første året mitt:)

Elles ynskjer eg å takke for eit flott studieår; særskilt Birgit som har gjort sitt til at dette har blitt eit svært lærerikt år for meg! Ho har vore ein flott inspirator og ei rein inspirasjonskjelde, med hennar levande forelesningar og brennande engasjement for faget. Eg har no eit grunnlag til å uttale meg om kva pedagogikkfaget går ut på, og kva utfordringar ein kan kome til å møte.

Oppsummering av året - skulefrukost på Børtveit skule

Siste pedagogikktime allereie?? Eg vert skremd av mine eigne ord! Dette året har gått kjempefort. Men kva er det dei seier; tida går fort i godt lag. Og godt lag, det har eg jammen hatt dette året!

I anledning klasse A1 ved allmennlærarutdanninga ved HSH sin siste time i pedagogikk, inviterte Birgit oss alle til skulefrukost på gamle, men framleis flotte, Børtveit skule i skulehagen. Organiseringa var genial, då me alle hadde med oss litt kvar, slik at det tilsaman vart ein god frukost med både rundstykke, brød, vafler og alt av pålegg og drikke. Det vart to fine timar ved frukostbordet, der me i same slengen fekk oppklart ulike tankar kring den avslutta eksamenen, og tankar kring pedagogikkfaget. Det å lage til ein slik skulefrukost, synest eg er ein fin måte å avslutte året på. Det set nervøsiteten i sjakk, og det er eit avbrekk frå den vanlege skulekvardagen. Slike ting set i alle fall eg stor pris på!

Det var fint å få sjå dei mange kjekke samansette tekstane til resten av klassen. Eg synest det var interessant å sjå korleis andre hadde løyst denne oppgåva, og her var det mange varierte og gode idear! Slikt kan ein ta med seg vidare..

Elles var eg inne på NRK-programmet Puls sine sider då eg kom heim. Her kikka eg litt på den korte snutten som omhandla dei stille borna. Eit fascinerande tema! Eg synest det er så synd at det er ofte er dei stille borna som blir ståande att som "taparane" når det gjeld læring i skulen. Som lærar er det fort gjort å gripe fatt i dei borna med utagerande åtferd, då det er desse som syner best i læringsarenaen. Dei utagerande borna er ofte dei elevane ein kallar for bråkebøtter, bajas, urokråke o.l. Svært negative ord på ungar, som i ein annan retning enn dei innagerande borna, har ulike former for atferdsproblem. Det som eg beit meg fast i, var noko som ei jente, som var eit tilfelle av dei stille borna då ho gjekk på barneskulen, sa. For henne, så var gruing for å gå på skulen, gruing for å snakke med andre elevar, og vonde kjensler, grunnen til at dette kom i fokuset hennar i staden for læring. Slikt synest eg er vondt å høyre. Difor er det så viktig at ein bruker og set av tid til slike elevar, og viser at ein ser dei like mykje som dei andre elevane. Tid er nok ein ressurs som ikkje den norske skulen i dag har så altfor mykje av. Tid er ein dyrebar men også svært viktig ressurs som kan utgjere forskjellar. Me må sjå dei stille borna!

Samansett tekst - den endelege versjonen

Ja, då var den samansette teksten endeleg i boks! Etter litt redigering og endring av diverse material, er både eg og Cecilie no nøgd med det ferdige resultatet.

Enjoy!

Refleksjonar etter 2. praksisperiode

Eg har ikkje så mange anleis refleksjonar kring denne perioden, som den siste praksisperioden me hadde. På lik linje, har begge desse periodane klart å kome med kvar sine utfordringar, og med det stilt meg spørsmål om det verkeleg er lærar eg ønskjer å utdanne meg til. Å vere ute i praksis er noko heilt anna enn å sitje på skulebenken. Det er ute i praksis ein veks, og det er då ein verkeleg må takle dei uforutsette utfordringane som kjem. Det kan vere greit å løyse ei utfordring i fellesskap med klassen på skulen, men er det verkeleg så lett? Nei, så definitivt ikkje. Det me nok alle fått erfart no gjennom dette året.

Målet mitt for praksisperioden i veke 46 og 47, var å få ei viss innsikt i, og å prøve ut, det å planleggje, gjennomføre og evaluere fleire undervisningstimar. Eg ynset dette var eit godt mål å setje seg, då dette var den første praksisprioden der me skulle undervise på eiga hand. Den første praksisperioden var berre observasjonspraksis, så då sat me berre på sidelinja å observerte. Det var no me verkeleg skulle få prøve ut korleis det er å stå foran klassen og leie dei gjennom ein time. Etter endt praksis kan eg no seie at eg tykkjer målet mitt vart nådd. Eg fekk i stor grad både innsikt i, og prøvd ut, denne delen av planleggingsarbeidet til ein lærar. I forhold til timetal, fekk me mindre timar i denne perioden enn i den siste perioden, då me berre hadde to veker praksis i veke 46 og 47. Eg fekk likevel prøvd meg i ein del timar, og eg fekk oppleve og erfare kor mykje planlegging som trengs til ein kvar time. Skal eg bruke så lang tid når eg er ferdig utdanna som eg brukte på å planlegge éin time, trur eg at eg må finne meg ein annan jobb:) effektiviseringa og rutinane kjem nok etter kvart. Pensumstoffet blir nok også kjent for ein år etter år, ein lagar seg effektive arbeidsmetodar o.l. Me må hugse på at me alle er nye i gamet, enn så lenge!

Sjølv eg har gått på kroppsøving i fjor, har eg ikkje noko erfaring med å stå foran ein klasse i eit klassrom. Eit klasserom og ein gymnastikksal er to heilt ulike læringsarenaer med vidt ulike eigenskapar. Planlegging og evaluering av ein time var noko som eg likevel hadde vore borti før, men det er undervisningsdelen som utgjer heile ulikeskapen. Kjekt var det likvel å få erfare kor ulik undervisninga kan bli i to ulike læringsarenaer!

Det som sit ekstra godt att frå denne praksisperioden, er planlegginga og gjennomføringa av undersøkingslandskapet vårt i matematikk. Dette var ei oppgåve me fekk frå høgskulen, som me skulle gjennomføre i løpet av praksisperioden. Dette var ei kjekk erfaring å ta med seg vidare, for det å lage eit undersøkingslandskap var utfordrande, men svært spanande og lærerikt. Dette merka me også på elevane at dei synest. Det var så kjekt å stille dei gode spørsmåla, for å få elevane til å tenkje seg godt om før dei svarte: korleis kan du komme fram til det, når du på førehand veit at... kan du finne det ut på ein annan måte? Korleis tenkte du nå? Undersøkingslandskapet vårt bestod av to delar, ein teoretisk og ein praktisk. Dette fungerte godt, for då fekke elevane prøve seg på to ulike måtar å undersøkje på, og me fekk erfare korleis dette fungerte.

Elles ser eg no i slutten av året at eg har blitt tryggare på meg sjølv som leiar i læringsarenaen. Eg ser stor forskjell mellom denne praksisperioden, og den siste me hadde no i vår. Eg har blitt flinkare til å gje meir av meg sjølv, og til å stola på meg sjølv. Eg har likevel eit stort utviklingspotensial, og det er nettopp som ein meir trygg og tydeleg leiar, praksislærar ville eg skulle jobbe med til den perioden me hadde i vår, og dei praksisperiodane som skal komme. Praksisvekene i veke 46 og 47 var spanande, og var mitt første møte med klassen som "mine underordna".

Animasjon og bilethandsaming

Seint i haust hadde me ei økt som dreia seg om animasjon og bilethandsaming. Grunna min eigenskap som distré, har eg sjølvsagt ikkje fått denne økta inn i bloggen.. så den kjem no! Betre seint enn aldri...

Ei av oppgåvene me fekk inne på datalaben, var å lage ein plakat, der klipp-lim funksjonen skulle tas i bruk. Programmet me brukte var Adobe Photoshop; eit program eg har høyrt mykje om, men som eg ikkje har tatt meg råd til å kjøpa.. Det er ein grunn til det! :) Dette var ei lærerik oppgåve, der eg lærte meg mange gode og fancy funkjonar. Om denne kunnskapen sit like godt no som då, er eit anna spørsmål. Alt må vel vedlikehaldast! Plakaten som eg laga ser du til venstre.

Animasjon var kjekt! Også her brukte me eit program i tilknyning til Adobe. Då eg ikkje har noko erfaring med å lage animasjonar, synest eg dette var heilt topp. I seinare til har me også fått prøvd oss på å lage animasjonar i programmet Pivot. Eit litt enklare program å bruke, men absolutt holdbart til mitt bruk.

Dette var ei kjekk økt, og det er lett å sjå tilknyting til skulesamanheng. IKT er no ein av dei tre grunnleggjande kompetansane, og det er viktig for oss, når me kjem ut som unge og nyutdanna lærarar, å ha allsidig kunnskap om bruk av IKT. Der er mellom anna desse tema svært sentrale, i tillegg til mange andre viktige emne.

7/4-08 Rettleiing og vurdering

Det er ikkje tvil om at rettleiing er viktig; dette gjeld forøvrig på alle område. I skulesamanheng har me som studentar fått merke kor viktig, inspirerande og motiverande rettleiing kan vere. Då siktar eg sørskilt til rettleiing på til dømes matematikk-/pedagogikkoppgåva og den samansette teksten. Å få tilbakemeldingar, råd og tips på kva som var bra og kva ein kan jobbe vidare med, gjev nettopp motivasjon til vidare arbeid! Ein rettleiar skal vere ein inspirator for elevane eller studentane sine.

Eg likte godt definisjonen på kva ein rettleiar er, og kva oppgåver denne rolla inneber. Ein rettleiar skal vere inspirerande og utforskande saman med dei som vert rettleia, han skal stille dei gode spørsmåla, han skal gje råd og ha skal korrigera/visa den som vert rettleia i rett retning. Desse punkta syntest eg representerte godt det ein rettleiar skal vere.

Vurdering er eit ord som omfattar mykje, og vi kan vurdere på fleire nivå. Vurderinga er også lovfesta i opplæringslova og i forskrift til opplæringslova, og det vert også gjevne føringar for korleis vuderinga skal vere. Både læreplanen og dei lokale læreplanane skal seie noko om dette. Eg synest det er flott at vudering er sett så mykje fokus på, då dette betyr mykje for elevane. Det er alltid kjekt å vite kva karakter ein fekk på den siste prøven, eller korleis det seinaste prosjektet blir teke i mot. Det er også viktig at elevane fått eit korrekt bilete av sin eigen kompetanse. Det er tilfelle er elevene trur dei er dårlegare i eit fag enn det dei er, eller motsett. Det som også skal seiast denne samanheng, er at det er utruleg viktig at elevane sjølve får vere med på å vurdere eige arbeid; det er dette dei lærer av! Som Roar Engh seier:

Når elevene utvikler en bevissthet om læringsmål og får hjelp til å vite hva som bør gjøres for å nå målene, vil denne hjelpen nødvendigvis resultere i økt kompetanse.

Med andre ord seier Engh at om ein klarar å involvere elevane i vurderinga, kan ein auka elevane sitt læringsutbytte. Ingenting er vel betre enn det??

På same måte som tilpassa opplæring, krev også vurderinga tilpassing til den einskilde elev. Ein må finne elevene sitt potensial, leggja opp undervisniga etter det, og med det også vurdere eleven etter sine forutsetnader. Variasjon som stikkord er viktig, både når det gjeld arbeidsformer, vurderingsmetodar og undervisningsmetodar. Eg siterer Roar Engh att:

Grunntanken er at et mangfold av elevforutsetninger fordrer et mangfold av vuderingsformer.

I kor stor grad elevane har nådd måla, kan vi finne i kjenneteikna for måloppnåing i dei ulike faga. Her står det konkret kva som skil ein elev som meistrar mykje og som med det har ei høg måloppnåing, og ein elev som har ei låg måloppnåing. Desse kjenneteikna skil dermed kvaliteten på det som elevane meistrar. Då kan ein gå direkte inn å sjå kvar hen i landskapet dei einskilde elvane ligg i forhold til faget.

Ein rapport frå OECD seier mellom anna at forskning og utgreiingar kan dokumentere fråvær av systematisk vurdering som utgangspunkt for betring i den norske skulen, både på individ- og systemnivå. Norsk skule har eit høgt aktivitetsnivå, men manglar kultur og system for å framskaffe, bearbeide og følge opp resultat. Forskninga set seg spørjande ved om ikkje lærarane legg meir til rette for ei mengde varierte aktivitetar enn for læring. Hmmm.. dette høyrest jo ikkje bra ut. Er me i Noreg dårlegare til å leggje opp til ei systematisk vudering enn andre land? Og er det verkeleg slik at me set større fokus på aktiviteten enn på læringsutbyttet? Eg trur at det ofte kan vere slik. I ein stressa kvardag er det nok ikkje alle aktivitetar som er tenkt gjennom nøye nok. La meg ta eit døme. Om elevane i ein matematikktime skal bruke WS Excel for å ta i bruk IKT, må ein spørje seg: Kva lærer eigentleg elevane av dette? Er det verkeleg eit matematisk fokus i denne aktiviteten? Kva får elevane ut av utrekningane, då det er maskinen som gjer alt dette? Er det rett å leggje opp til eit matematisk fokus?

Den beste tilbakemeldinga, er den munnlege, og det er deå mykje ein må passe på. det viktigaste trur eg er ikkje å vere definitiv; seie at slik er det! Det å vere konkret og å kunna peika på konkrete ting, er viktig. Ros, der det er grunnlag for det, og ta opp ei og ei sak. Det er ein grunn for at også Sokrates meinte at den beste tilbakemeldinga skulle vere munnleg, og at han med det ikkje skriv ned alle dialogane han hadde med elevane sine: Det er mellom to personar den spontane og ivrige dioalogen kjem best fram, ikkje ved hjelp av eit gjenteke stykke papir.

31/03-08 Tilpassa opplæring

Tilpassa opplæring er for meg eit av dei viktigaste omgrepa innanfor skulesamanheng. Ingen elevar er like, og berre det seier ikkje så altfor lite. I ei draumeverd skulle det i ein klasse ha vore så mange arbeidsplanar som talet på elevar - arbeidet skal tilpassast den einskilde! Men kvar ligg ressursane...? Andre tankar eg gjer meg er om ein lærar i det heile har moglegheit til å tilpassa arbeidet til 20/25 elevar kvar dag? Korleis kan dette vere mogleg i praksis, når me veit at alle elevar lærer på ulike måtar (ulike læringsstilar)?

Tilpassa opplæring er eit tema ein ikkje kan lesa seg til, frustrerande nok. Det finst ikkje noko fasit på korleis ein skal eller bør tilpassa arbeidet til den einskilde elev. Dette er noko ein lærar må lære seg på eiga hand, etter erfaring eller i samråd med andre. Det finst sjølvsagt mykje litteratur som er skrive om tilpassa opplæring, men i bunn og grunn er det den einskide lærar som må finne ut korleis ein sjølv vel å gjere det. Frå klasse til klasse kan det vere ulike metodar som vert sett i bruk.

Tilpassa opplæring vart lovfesta i 1998. Ikkje før? har eg tenkt.. men som Åshild påpeika i timen: sjølv om lova kom i 1998, tyder ikkje det at ikkje dette har vorte praktisert i lengre tid. Det at det no er ti år si denne lova kom, tyder i alle fall på at me er på rett veg. Tilpassa opplæring er ei plikt for skuleeigarar og personal til å gje ei god og forsvarleg opplæring ut i frå einskildeleven sine evner og forutsetnader. Det er her nøkkelomgrepa ligg! Eleven sine evner og forutsetnader.. Om ikkje arbeidet vert tilpassa, kva utbyte får då eleven av undervisninga/opplæringa? Ingenting. Me er her inne på at læraren, medelevar eller andre med meir utvida kunnskap, skal fungere som eit stillas (Bruner) for den aktuelle eleven; som skal støtte eleven og "push'e" han fram mot den neste høgda eller det neste nivået i hans eller hennar utviklingstårn. Den proksimale utvklingssona er også eit viktig omgrep frå teorien som passar inn i dette tema.

Det finst mange årsker til at elevar treng å få tilpassa opplæringa. Autisme, lese- og skrivevanskar, sosiale og emosjonelle vanskar, dyskalkuli (matematikkvanskar), MBD, ulike former for utviklingshemming og syns- og hørselvanskar, er døme på problemområde.

Tilpassa opplæring er eit av dei områda eg på ein annan måte synest er vanskeleg å forhalde meg til. Det å ikkje ha ein fasit på korleis ting skal organiserast eller planleggast, er utfordrande. Det er opp til deg sjølv kva du synest er best i den aktuelle situasjonen. Det seier også difor mykje om kor vitig planlegginga av undervisninga er. Her må ein verkeleg bruke hovudet!

Eg vel å avslutte med sitatet frå Johan Amos Comenius: Alle kan lære alt.

Seinare revidering:
Når det gjeld erfaringar om TPO knytt til praksis, fekk eg jo oppleve og erfare litt på dette område sjølv. Det å plutseleg måtte ha eit tilleggsansvar for to elevar, som til vanleg har timar saman med eigen assistent, var svært utfordrande. Desse to elevane krevde sitt, men det gjorde også dei tjue resterande elevane i klassen. Dei to gongene dette skjedde, takla eg det på ulike måtar, og heldigvis viste klassen forståing for at eg var nøydd til å tak i dei to elevane og gje dei mi merksemd, den eine gongen eg valte dette. I slike tilfelle blir med eitt yrkesetikken dradd inn i biletet, og ein må då stille seg det store spørsmålet: skal ein omsyn til den eine eller fleirtalet? Konklusjonen på dette spørsmålet hadde nok blitt eit heilt anna om dette hadde vore tilfellet gjennom heile praksisperioden, eller gjennom eit heilt år. Då kunne eit slikt val fått store konsekvensar, anten for klassen eller for dei to elevane. Den andre gongen valte eg derimot fleirtalet si nytte av timen, og lot dei to elevane få sitte på pultane sine å halde på med sitt (teikne, skrive forteljing o.l.). Dette blir slike "nødløysingar" som eg trur titt og ofte kan forkomme i skulekvardagen. På lang sikt trur eg ikkje dette gjer så mykje, berre det ikkje skjer for ofte.

Elles opplevde eg ikkje så mange andre erfaringar i forhold til TPO. Då desse to elevane til vanleg hadde assistent, vart det med det ein mindre "utfordring" for oss.

Gunn Imsen har laga ein modell som eg synest var god. Modellen er ikkje eit endeleg svar på korleis skulen skal tilpasse seg kvar einskild elev sine forutsetningar, men står heller for ein måte å tenkje på når ein skal tilretteleggje undervisninga. Denne modellen står for elevsida ved tilpassa opplæring, og ikkje undervisningssida. Undervisningssida vert eit anna tema att. Modellen er inspirert av mellom anna kulturteori, Gardner, motivasjonsteori og kognitiv læringsteori, og kan setjast opp i åtte punkt:

• Kulturell forankring
• Kognitive evner
• Fagleg kunnskapsnivå
• Motivasjon og interesse
• Fysiske forutsetnader
• Sjølvinnsikt
• Sosial utvikling
• Kunstneriske evner

Modellen viser med det litt av alle dei aspekta som finst ved tilpassa opplæring. Dette er utfordrande, men samstundes trur eg det er viktig ikkje å setje seg for store mål som ikkje kan oppnås. Ein må finne ei realistisk løysing på problemet!

Dette seier også Gunn Imsen noko om: Ein må ikkje setje seg uoppnålege mål, men heller ikkje legge lista for lågt, og å definere TPO for snevert. Ein kan ikkje berre ta utgangspunkt i elevane sin forkunnskap, eller berre i einskilde intelligenstrekk, når ein skal tilpassa opplæringa. Som modellen over tilseier, er det mange faktorar som bør ligge til grunn for ein måte å tenkje på i forhold til TPO. Utfordrande, men også veldig spanande!

26/3-28/3 Yrkesetisk seminar

Me har no hatt ein tverrfagleg yrkesetisk seminar i faga KRL og pedagogikk. Seminaret gjekk over tre dagar, der dei to første dagane gjekk med til å jobbe med fire gjevne casar, før me den siste dagen skulle presentere ein av casane for halve klassen. I tillegg til casane vart det gjeven ei oppgåve som gjekk ut på å lage seg minimum ti yrkesetiske bod for lærarar, og rangere dei i den rekkjefølga me syntest var den mest rette.

Det vart lagt opp til gruppearbeid, noko eg personleg synest er svært kjekt og givande. Ikkje minst når ein bytar på kven ein arbeider med. Det at me denne gongen blanda gruppene på tvers av klassane, gir større variasjon i gruppene som der igjen kan gje spanande utfall. For vår gruppe sin del, gjekk samarbeidet svært godt. Særskilt kjekt var dette, då me ikkje har jobba så mykje på tvers av klassane før. Nye impulsar og andre å forholde seg til, er berre sunt!

Det er greit å sjå løysingar på problem eller situasjonar når "svaret" så fint står skriven ned i ei bok. Noko anna er det å løyse eller å finne "svar" på eiga hand. Kva seier konsekvensetikken om dette? Eller pliktetikken? Kva bør Jørgen gjere i dette tilfellet? Det var utfordrande å setje klare skilje mellom dei to modellane, slik at læreboka vart flittig brukt. Der fann me mykje god kunnskap så me gjorde oss nytte av. Når det gjaldt konsekvensetikken, var det vanskeleg å kunne klare å sjå alle moglege konsekvensar, slik at det dukka stadig opp nye. Jørgen sine handlingar gav konsekvensar, ikkje både for han sjølv, men også forholdet hans til kollegaane, foreldra og Lars. Det å seie at pliktetikken ikkje ser på konsekvesane, var vanskeleg å halde, for me ville så gjerne ha med dei her og! Til slutt satt me likevel att med løysingar me syntest var gode.

Løysingane som kjem fram ved å sjå på slike casar, kan bli ulike då nokre kan hengje seg opp inoko, medan andre kan hengje seg opp i noko heilt anna. Men då me den siste dagen skulle leggje fram løysingane våre, kom det fram at alle gruppene nogenlunde hadde løyst casane likt. Det som stod fram som den mest ulike faktoren, var kva gruppene hadde sett på som, og korleis me hadde formulert, det etiske problemet. I samtalen rundt bordet vart det likevel gjevne uttrykk for at me alle stort sett var eininge.

Det å leggje fram løysingane sine i plenum, kombinert med innspel frå dei andre, synest eg var ein flott måte å organisere framføringane på. Dette letter stemninga, og ein får ein meir mjukare og mindre stressande situasjon. Praten går laust og ledig om emnet, men litt av prestasjonen, som ofte kan kome fram ved framføringar, forsvinn. I alle fall for min del.

Dette opplegget får mykje skryt. Eg likte denne forma for arbeid utruleg godt, og eg lærte så mykje meir enn eg trur eg hadde gjort ved å lese rein teori. Det å setje teorien konkret inn i aktuelle situasjonar, lærer ein mykje av. No veit eg betre det mangfaldet av ulike etiske problemstillingar eg kan møte på ute i arbeid, og eg føler at eg også står sterkare til eventuelt å bedømme/finne ei løysing på ein etisk situasjon. Eg sit att med mange gode erfaringar etter desse dagane, både organiseringsmessig og fagmessig. Eg vil avslutte ved å leggje med oppgåva gruppa mi la fram, nemleg "våre" ti yrkesetiske bod:

1. Vere glad i menneske
Grunngjeving: Ein må like å jobbe med menneske, og trivs med å ha folk rundt seg. Er ein ikkje det, har ein heller inga glød å overføre til andre.

2. Engasjement/glød for faget
Grunngjeving: Viss ikkje engasjementet og gløden for faget er til stades, har ein heller ingen ting å gje av seg sjølv. Om læraren er motivert for det han eller ho gjer, vil dette også påverke elevane sine interesser for faget.

3. Vere anstendig og skikka til yrket
Grunngjeving: I følgje forskrifta om skikkethetsvurdering i lærarutdanningane, skal einkvar student visa seg skikka til å tre ut i læraryrket. Viss ein student av ein eller annan grunn ikkje viser seg skikka, skal det bli tatt ein skikketshetsvurdering av den aktuelle studenten.
Å vere anstendig vil også seie å mellom anna vere kledd ordentleg, vere reinsleg, og oppføre seg ordentleg og passande i aktuelle situasjonar.

4. Taushetsplikt
Grunngjeving: Ein av dei mest grunnleggjande pliktene i læraryrket, og denne plikta er lovbestemt. Skapar eit tillitsforhold, blant anna mellom lærar og elev, og mellom lærar og foresatte. Opplysningar om personlege forhold skal ikkje bli brakt vidare av den yrkesutøvaren dei utleverer seg til.

5. Kunne skilje privatliv og jobbsamanheng, og med det vere profesjonell.
Grunngjeving: Ein skal vere ein god rollemodell, og med det vere var og klar over dei ulike rollene sine, mellom anna: Rettleiar, omsorgsperson, ven og lærar

6. Fagleg kompetent og trygg på undervisninga og faget
Grunngjeving: Det er viktig heile tida å fornye/oppdatere undervisninga, at ein kan kunnskapen som skal vidareførast, og at ein har evne til å variere undervisninga.

7. Sjå og følgje opp den einskilde elev
Grunngjeving: Oppfølging, elevsamtalar, tilpassa opplæring og diskresjon er sentrale stikkord som for seg sjølv og til saman seier mykje om kor viktig den einskilde elev er.

8. Vere godt forberedt til timane
Grunngjeving: Ha struktur i planlegginga, både når det gjeld tidsmessige og faglege grunnar.

9. Evne til å samarbeide og til å kommunisere
Grunngjeving: Både samarbeid med elevar, føresatte og kollegaer står sentralt i læraryrket, då ein ikkje kjem nokon veg utan. Kommunikasjon er også eit viktig reiskap.

10. Vise evne til samfunns- og kulturforståing
Grunngjeving: Evne til å forstå elevane sin kvardag og kunne ”hengje med” i dagens samfunn, både når det gjeld til dømes religionar og teknologi.

Eit fint lite påskedikt

En påske

Av

Marit Irene Jensen, 05.01.2003

En påske er over
de gule skal hjem

Ned i en eske

går kylling og egg

På loftet de samles

blant nisser og skrot

Et år får de ligge

så pyntes vårt bord

På nytt er det påske
med pynt fra i fjor

En kylling, et egg

en kanin uten for

Gule gardiner og

blomster på bord

God Påske til alle

til far og til mor.

Refleksjonar etter 3. praksisperiode

Ja, då var endå tre veker på Skåredalen Skule i Haugesund forbi. Vekene har gått vanvittig fort, noko som kanskje er eit tydeleg teikn på at eg har hatt det kjekt...! Det var kjekt å møte klassen "vår" att, og det trur eg også dei syntest. Sorgen var i alle fall stor då dei fekk vite at det var den siste moglege dagen til å få boller eller sjokoladekake..

Denne perioden har me verkeleg fått prøve oss på ulike utfordringar knytt til lærarrolla, og mange av dei er knytt opp mot langsiktig planlegging. Det å skulle planleggje fleire timar dagleg, setje opp lekseplanar, vekeplanar og vekemål er nokre av dei oppgåvene me har fått prøvd oss på. Eg følte meg verkeleg som ein lærar der eg sat gravd ned i den eine boka etter den andre for å finne passande oppgåver og mål. Om det var kjekt? Gjett om det var!

Me har prøvd å gjere undervisningstimane varierte,både med tanke på arbeidsmåte og innhald. Det å eksperimentere med ulike måtar å undervise på, har vore ein nyttig erfaring. Åleine med tavleundervisning, åleine utan tavleundervisning, gruppesamarbeid, praktisk arbeid med fleire studentar til stades, påskeverkstad og så vidare.. det å sjå korleis dei ulike timane til slutt har blitt, har vore kjekt å sjå. Kva vart resultatet av timen? Kvifor vart det slik? Kunne undervisninga og læringsutbyttet blitt betre om eg hadde organisert arbeidsøkta på ein annan måte? Slike erfaringar er gode og interessante å ta med seg.

I denne praksisperioden har eg nytta meg godt av den interaktive tavla (Smart Board) i klasserommet. Dette vart ikkje gjort så mykje i haust, då eg nok hadde meir enn nok med å holde tunga beint i munnen. Eg kjenner med meg sjølv at eg er blitt mykje "varmare i trøya" etter desse tre vekene; kanskje grunna at desse vekene har vore meir intensive? Eg storkosar meg i alle fall når eg står der framme; ikkje minst når ein skjønar at ein har elevane med seg og at også dei finn fagstoffet og læraren interessant. Uansett, tilbake til Smart Board. Eg har brukt denne tavla som ein del av motivasjonsfaktoren i mange av timane, og som ein del av det å variere undervisinga. Tavla byr på mange funksjonar, men eg har brut ho mest til å vise bilete på storskjerm (Samfunnsfag: tema regnskogen, tema Sør-Amerika, KRL: tema dåp) og til å finne ulike testar, oppgåver og presentasjonar på veven (Norsk: sj-lyden, Samfunnsfag: Sør-Amerika). Dette fengjer elevane! Det er kjekt å halde på med data, og dette har me erfart er ein viktig motivasjonsfaktor for elevane "våre".

Når det gjeld motivasjonsfaktorar, byrja eg å sette dette meir i fokus lenger ute i praksisperioden. Eg skjøna raskt at ved å gi litt meir av meg sjølv, så har eg elevane med meg. Dette fekk eg mellom anna erfare då eg skulle undervise i elektrisitet med fokus på leidningar og koplingar. Eg tok med meg ein gammal hårfønar for å vise elevane korleis dette fungerte i praksis; at det var to leidningar inni ein osv. Dette var spanande! Det skulle ikkje meir til enn at eg forklarte korleis hårfønaren var blitt øydelagt grunna kortslutning, og at ein framleis kunne sjå brannmerket i skaftet. Elevane vart gira, og eg såg at dei følgde med, og at eg hadde dei i mi hule hand. Den indre motivasjonen viste seg hjå ein elev då han i slutten av timen kom bort og sa at han neste dag ville ta med ein elektrokoffert som han ville vise til oss og resten av klassen. Ei kjekk oppleving! Som eg allereie har sagt så mange gonger før: det å få prøve ut det ein lærer i teorien er kjempeinteressant. Kva er likt? Kvifor skjer det/ikkje det som eg har lest om? Kva fungerer her, og kva bør ein tenkje på i forhold til det?

Når det gjeld dei personlege måla mine for perioden, så gjekk dei ut på å jobbe meir med å vera ein tydeleg vaksen og prøve å "gi meir av meg sjølv"/utforske lærarrolla på både planleggingsstadiet og undervisningsstadiet. Desse måla tykkjer eg at eg har klart å nå; så langt som dei er målbare. I forhold til det eg på førehand hadde tenkt meg, tkkjer eg at eg har vakse litt på denne kanten. Eg har heile tida hatt i tankane å prøve å vere meir utforskande i forhold til førre praksisperiode. Eg har også prøvd å vere meir reflektert, både i forhold til planlegging og undervisiningsmetodar. Erfaringane har uansett vore mange.

Alt i alt har det vore ein lærerik praksisperiode, og er nøgd med mange av timane mine og den støtta og rettleiinga eg har fått av praksislærar.

4/2-08 Sjølvbilete - sjølvoppfatning og identitet

Forelesinga denne mandagen tok føre seg diverse omgrep knytt til det psykologiske sjølvet, og korleis dette utviklar og endrar seg opp gjennom barne-, ungdoms- og vaksenåra. Ærleg sagt synest eg dette er ein litt vanskeleg teori som må "tyggjast" fleire gonger. Det er nok mykje grunna at eg så gjerne vil plassere dei ulike omgrepa konkret, men som er så vanskeleg, då det er omgrep som set ord på ulike psykologiske/kognitive abstrakte prosessar.

No har eg i alle fall sete meg ned og lest teorien bak forelesinga i boka til Gunn Imsen, og eg må seie at eg vart litt lettare i hovudet mitt etterpå.

Uansett; stoffet er vanskeleg, men eg ser samstundes nytteverdien. Boka til Imsen tek nettopp føre seg pedagogisk psykologi. Norsk Forening for Pedagogisk Psykologi seier dette om emnet:
Pedagogisk psykologi kan forstås som studiet av menneskets læring og utvikling i oppdragelse og undervisningssituasjoner. Profesjonsområdet pedagogisk psykologi har som oppgave å undersøke, beskrive, gi råd og yte tiltak som fremmer læring og utvikling hos barn, ungdom og voksne i oppdragelse og undervisningssituasjoner.

..... For at me som lærarar skal kunna yte vårt beste for eleven, må me også kunna noko om det som skjer inni sjølvet til eleven; kva tankar gjer kan eller ho seg om dette? Korleis kan uønska situasjonar oppstå når dei eigentleg kunne vorte avverga? Kvifor reagerer eleven slik når eg berre ville han eller ho det positive? Forventningar frå eleven si eiga side og forventningar frå utsida, korleis forventningar frå andre kan føre til mangel på motivasjon (alle har vel ein gong opplevd kor vanskeleg det kan vere å prestere når ein har mange signifikante andre som forventar så alt for mykje av deg), det kompliserte fenomenologiske sjølvet som inneber så mykje meir enn det fysiologiske, og sjølvvurdering frå eleven sjølv og frå andre som igjen fører til ei positiv eller negativ sjølvoppfatning, er setningar som alle fortel om viktige ting som er nødvendige å ha i bakhovudet for pedagogiske leiarar. Spørsmål om kvifor ting oppstår og korleis ein kan gjere noko med ein gitt situasjon, er for oss viktige, og dei kan ikkje minst få svara sine besvart med ein slik kunnskap som omhandlar nettopp slike kognitve prosessar og teoriar.

Korleis utviklar personlegdommen seg? Dette synest eg er interessant; om korleis Erikson deler inn menneske i åtte ulike aldrar, som kvar har eit eige personlegdomsaspekt. Korleis eit individ kjem seg over den eine "kneika" etter den andre, som anten kan slå ut den positive eller den negative vegen. Dette er kun ein teori om korleis personlegdommen utviklar seg, men likevel synest eg at den traff godt. Det er nok ikkje utan vidare at denne teorien står såpass sentralt som det den gjer i dag.

Det å finne sin eigen identitet, er for mange vanskeleg, og narsissisme er noko av det som kan oppstå om eit individ er på stadig jakt etter å finne seg sjølv. Identitet er noko ein byggjer seg opp over lang tid - ein skal tross alt bestemme kven ein vil vere resten av livet.

Utviklinga til born, både på det fysiologiske, sosiale og psykologiske/kognitive planet er viktig kunnskap som alle bør vite noko om. Kva nivå burde eleven ha nådd nå? Korleis bør eg legge til rette undervisninga for å dekke at eleven blir stimulert til å nå hans eller hennar neste nivå? Eleven si sjølvoppfatning, og med det han eller hennar motivasjon for læring bør absolutt framhevast og stå i sentrum!

Siste revidering:
Gunn Imsen nemner at sjølvoppfatning og sjølvbilete som oftast er knytt til eigen kompetanse. Sjøvbiletet vert med det trua på å meistre i ulike samanhengar. Når det då gjeld elevar som ikkje har eit positivt sjølvbilete av seg sjølv, trengs det å gjerast noko. Maslow set det å ha eit positiv sjølvbilete og ei positiv sjølvvurdering av seg sjølv, som eit av dei grunnleggjande behova i behovshierarkiet. Me som lærarar må vere ein av dei første partane som må prøve å gjere noko med dette. Den eleven som ikkje har eit postivit sjølvbilete av seg sjølv, vil heller ikkje oppleve den same gode meistingskjensla som dei elevane som innehar eit positivt sjølvbilete. Alle individ vurderer seg sjølv innanfrå, men me vert også vurdert utanfrå. Me seier at me har både ei indre og ei ytre vurdering av oss sjølve. For å auke sjølvbilete, treng ein først og fremst å gå inn i seg sjølv, slik som du oppfattar deg sjølv. Den indre motiveringa må tre fram. Eg trur det er svært viktig at ein då får oppgåver og utfordringar til, og at ein med det får oppleve meistring. Den gode meistringskjensla fører då med seg motivasjon for å fortsetje, og meistringskjensla kan få tre fram. Meistring kan med det føre med seg eit positivt sjølvbilete og ei postiv sjølvoppfatning. Men det er viktig at me som lærarar er observante og klarar å sjå om ein elev slit med dårleg sjølvbilete. Det kan godt hende at det i tilfelle er svært vanskeleg å gjere noko med ein person sitt sjølvbilete. Uansett må me prøve, og det er så viktig å tilretteleggje arbeidsoppgåver o.l. for den eleven det gjeld.

Dette er også sagt av Gunn Imsen, som snakkar om ein sirkelprosess, og då meiner ho den kausale sirkulariteten: gode prestasjonar skapar positiv sjølvoppfatning, som i neste omgang gjer sitt til å utføre endå betre prestasjonar.

Med tanke på den den ytre vurderinga, må me som lærarar og vaksenleiarar, vere flinke til å gje den eleven som slit med eit negativt sjølvbilete, ros og oppmuntring i skulekvardagen. Me veit at den ytre vurderinga kan ha vel så mykje å seie som den indre vurderinga ein person gjer av seg sjølv.

I forhold til attribusjonsteorien finst det klare tendensar til ein elev som har dårleg sjølvbilete. Han eller ho vil også vere flink til å finne unnskyldningsårsaker eller bortforklaringar til at han eller ho har gjort det bra. Flaks eller for lette oppgåver kan vere passelege unnskyldningar. Om eleven derimot har gjort det dårleg, vil han eller ho med ein gong skylde på dårlege eller manglande evner. Motsett er det med elevar som har eit velutvikla positivt sjølvbilete.

Det er dette attribusjonsteorien handlar om; å finne årsaksforklaringar til ting som hender oss. Å finne "syndebukkar" kan vere eit passande omgrep i denne samanhengen. Kasalitet (gjetning) er også framtredande. Forventningar me har på førehand, før me tar til med ei oppgåve, er med på å påverke tolkinga av resultatet. I neste omgang vil fortolkingane av ei hending vere med på å forme dei nye forventningane om det som ligg lenger framme. Om eleven med dårleg sjøvbilete ikkje har fått ei oppgåve til, vil dei negative fortolkingane til denne hendinga vere med på å forme dei nye forventningane i framtida. Dette kan også vere eit mogleg utfall.

Elevar med dårleg sjøvbilete må me ta tak i, så godt som det lar seg gjere.

11/02-08 Ynskjeøkt

Dagen i dag var sett av til ei såkalla ynskjeøkt frå klassen si side. Temaet for timane var spesialundervisning, eit område ein garantert vil kome bort i som lærar, anten ein har teke utdanning innanfor dette fagområdet eller ikkje. Det er viktig område å kjenna til, og ikkje minst eit område som stadig aukar i omfang. Då særleg omsorgssvikt som gjeld det som har med det kjenslemessige å gjere, til dømes mobbing, omsorgssvikt, vanskelegheiter i heimen og liknande. Når dette er sagt burde det kanskje vore lagt opp til meir spesialpedagogikk i lærarutdanninga? Kva med å sette dette inn som eit obligatorisk fag, når vi på førehand veit kor viktig denne kunnskapen er...?

Det som eg synest er godt å tenkje på, er at me som lærarar ikkje står åleine i slike saker som omhandlar det spesialpedagogiske feltet. Ein har heller ikkje lov til å gjere det ein synest verkar som nødvendige inngrep på eiga hand. Det er fagkyndige som er spesialiserte på det aktuelle problemområdet, og desse skal vere med på å kartleggje eleven sitt behov. Læraren er berre ein av mange som har interesser for at den aktuelle eleven skal få eit best mogleg støtteapparat rundt seg og ikkje minst få den best mogleg tilrettelagde undervisninga. PPT er mellom anna ein av øktørane i dette støtteapparatet.

Det kan nok forekomme at personar med ei eller annan form for funksjonssvikt kan kjenne seg dårlegare enn andre, og dermed få lågare sjølvtillit, sjølvbilete, motivasjonsproblemer og liknande. Det er godt å vite at ein kan finne "trøst" i likesinna, mellom anna gjennom nettsider som særskilt er laga for dei med den aktuelle funksjonssvikten. Særskild kjekt er det å sjå at personar med funksjonssvikt har oppretta nettsider for å koma i kontakt med andre likesinna. Sida eg refererer til heiter www.dyskalkuli.net, og er oppretta av ei dame som har hatt dyskalkuli i mange år. Sjølv visste eg ikkje om denne diagnosen frå før. Dette er på lik line med andre diagnosar viktig å vite om, ikkje minst om ein skal gjere det beste og leggje tilrette for ein elev med denne diagnosen på best mogleg måte. Å vere lærar og fortrengje og å nekte for at ein elev kan ha denne diagnosen, tar seg ikkje ut. Berre grunna for liten kunnskap...

Eg har også vore inne å kikka på Statleg Pedagogisk støttesystem (Statped) sine sider, der eg fann ut av dette er eit organ som består av 13 statleg eide kompetansesentre og fem spesialpedagogiske einingar som skuleeigarar kan kjøpast tenester av (kommune, fylkeskommune). Fagområda som Statped arbeider med er til dømes syn, hørsel, tale og atferd. Hovudoppgåva til organet, slik som er har forstått det, er å leggje til rette for barn, unge og vaksne som treng særskilte opplæringsbehov, si opplæring/undervisning på ein best mogleg måte. Under Statped er det også tilknytta ulike organ, til dømes Huseby Kompetansesenter, som mellom anna kan tilby kurs, opplæring og læremidler til personar med små eller større synshemmingar, og nettverket rundt dei. Bretverdt Kompetansesenter er også eit organ som er tilknytta Statped, som på side att kan tilby ulike læremidlar i IKT for personar som treng ekstra oppfølging ved hjelp av dette. Flott at det finst store organ som kan vare på alle desse interessene.

Men oppi alt dette må me ikkje gløyme dei flinke elevane i skulen! Dei flinke elevane må ikkje tråkkast på og få mindre merksemd grunna deira gode dugleikar og kunnskap. Det er viktig å gi ros og å vise merksemd mot dei elevane som også faktisk gjer det godt på skulen. Desse kan lett kome i skyggen når det andre utfordringar som må taklast i klassen.

Eg drog god nytte av denne økta, både på eit generelt grunnlag og ikkje minst som nødvendig kunnskap å ha med seg inn i skulekvardagen. Det er kjekt å kunna kjenna til litt grunleggjande teori på dette området; symptomer, kva ein lærar bør vere merksemd på, kva konsekvensar det får for undervisninga, tilrettelegging og liknande.

Me er der for elevane si skyld! Då må me også gjere det som står i vår makt for å hjelpe dei som treng hjelp.

Som Søren Kierkegaard så fint seier:
Det hjelper ikkje med allverdas kunnskap om ein ikkje kan hjelpe eleven på det nivået han eller ho er, og forstå det som eleven forstår.

01/02-08 Refleksjon over temaet "born og nye medier"

Me har no over ein periode på fire veker hatt "born og nye medier"
som tema for undervisninga i pedagogikkfaget. Eg har samla sett fått mange gode og ikkje minst nye erfaringar og opplevingar ved å jobbe med dette. Det å samle mange ulike faktorar som handlar om det same temaet, synest eg har vore ein god idé. Born og nye medier er eit viktig tema, som alle bør ha ein viss innsikt i; både for vår eigen og born si skyld. I løpet av desse vekene har me jobba med ulike underkategoriar av dette temaet som mellom anna har omhandla:

• Å produsere ein digital samansett tekst
• Innføring i sikker nettbruk (nettvett)
• Analyse av ein norskfagleg nettstad
• Analyse av barnebøker (fagbok og biletbok)
• Opplæring i bruk av ulike digitale verkty
• Vore ute i to punktpraksisar

Eg har fått særskild utbytte frå den økta då me fekk ei innføring i ulike digitale verkty. Eg har aldri verken prøvd Windows Movie Maker, Adobe Photo Shop eller Pivot før, men i dag sit eg att med ein langt større kunnskap enn det eg hadde på førehand. Eg skjønar at det ikkje kan setjast av så lang tid på skulen til å prøve ut desse verktya, slik at me ¨må gjere mesteparten av innlæringa sjølve. Dette synest eg likevel er greit. Eg likar for min eigen del å "putle" på med slike ting, og finne ut av saker og ting på eiga, om eg har tid:) Det er vel her "cluet" ligg for dei aller fleste. Eg synest det er svært positivt at me får vite om ulike program/verkty, og at me får moglegheita til å finne fram til dei og laste dei ned. Me som skal bli lærarar må følgje med i tida og utviklinga som skjer, og det er godt at skulen gjev oss ei innføring i dette. Det å lage animasjonar og plakat, har vore lærerikt og spanande. Det å planlegge og produsere ein eigen digital tekst har vore vanvittig kjekt! Likevel som alt anna innanfor data; tidkrevjande, i alle fall for oss som ikkje har vore borti dette før. Det å få prøve seg ut har mykje å seie for læringa (learning by doing). Og sjølv om resultatet ikkje vart proffesjonelt, så lærar ein så lenge ein lever. Eg gler meg til å få prøve ut slike ting med ein klasse! Mykje positive tilbakemeldingar på denne delen!


Den delen som omhandla sikker nettbruk, har også vore kjempelærerik! Ein har alltid litt bakkunnskap om chatting, personalia ute på veven og liknande, men ein kan likevel aldri bli overraska nok over resultat, prognosar og undersøkingar som går på vanane til unge i dag. Kjempeflott å få ei god innføring innan dette området, og ikkje minst ei god påminning om kva som nok ein gong høyrer innanfor læraren sine oppgåver. Ord som plagiering og Åndsverkslova er også stikkord som eg set pris på å ha kjennskap til. Å få analysere ein nettstad var noko av arbeidet me fekk lov å jobbe med i frohold til dette emnet. Kva sider bør ein ikkje la ungane/elevane få tilgong til, og kva for sider er sikre og lærerike? Heilt supert å få lov til å vurdere ulike nettsider sjølve, og å få lære kva ein bør sjå etter når ein skal velje slike nettstadar for born.

No har eg snakka litt om dei positive erfaringane eg har tileigna meg gjennom desse vekene. Det eg er mindre nøgd med, er den første punktprakisen på Skåredalen Skole. Grunna dårleg kommunikasjon mellom Skåredalen og høgskulen, var ikkje utfallet slikt det eigentleg var planlagd. Det vart mykje rot og usikkerthet både blant studentane og praksislærarane. Ein annan ting i forhold til dette, er spørsmålet om det i det heile var nødvendig å bruke ein heil dag til dette utanom praksis? Kvifor ikkje leggje denne dagen til den komande praksisperioden, og ta "to fluer i en smekk"? Om eg snakkar for meg og mi praksisgruppe, fekk ikkje me noko ut av dette, mykje grunna at me hadde jobba ein del med data i den første praksisperioden. Det vart ikkje vist oss noko meir enn det me allereie hadde sitt frå før, så for oss var denne dagen bortkasta. Men men.

Seinare revidering:
Den andre punktpraksisen var eg med og planla, men grunna sjukdom, så kunne eg ikkje vere til stades den dagen me skulle gjennomføre opplegget. Praksisgruppa fann fort ut at me hadde lyst til å lage eit variert arbeidshefte i IKT, som skulle brukast i dei tre timane me hadde til disposisjon. Då klassen vår holdt på med Svartedauen som tema, fann me ut av me kunne kople nokre av oppgåvene i IKT opp mot dette. Ressurssidene me ville bruke var følgjande: Saft, Kvasir, Google, Redd Barna, Du bestemmer, Gule sider og Wikipedia. Me delte oppgåveheftet opp i tre delar:

Del 1:
Inneheld oppgåver knytt til samfunnsfag og emnet svartedauen. Bruk internett og ressurssida til å svare på spørsmåla.
Oppg. 1) Kva tid kom svartedauen, i følgje Wikipedia, og nokre norske historikarar til Noreg for første gong?
Oppg. 2) Kan ein vera heilt sikker på at dette stemmer?
Oppg. 3) I følgje samfunnsfagboka di; kva tid kom pesten til Noreg?
Oppg. 4) Kven var, i følgje segnet, Jostedalsrypa?
Oppg. 5) Kor mange omkom ca av pesten i Noreg? Kan ein finne fleire tal på ulike sider?

Del 2:
Inneheld oppgåver knytt til nettvett og fornuftig bruk av internett.
Oppg. 1) Gå inn på Redd barna, og finn nettvettsreglane. Har du eigne forslag til reglar?
Oppg. 2) Gå inn på SAFT, og ta quizen, www.saftonlie.no/static/edu/eduno/saft-quiz_nor.htm
Oppg. 3) Kva er SAFT ein forkorting for, og kva arbeider dei med?
Oppg. 4) Lag og skriv ut ein plakat på ei A4 side i Open Offica, med nettvettsreglane. Ta med eigne forslag til reglar.
Oppg. 5) Sjekk ut www.nettreisen.no, og videre til ”Test Reise” - løys oppgåva der.

Del 3:
Inneheld oppgåver knytt til det å finne informasjon på nettet.
Oppg. 1) Finn åpningstidene, telefonnummer og adresse til Karmsund folkemuseum
Oppg. 2) Kva tid vart Wikipedia starta, og kven er det som skriv artiklane
Oppg. 3) Søk på namnet ditt på Google.com, og finn ut kor mange treff du får
Oppg. 4) Gå inn på Gule sider, og søk på namnet ditt for å sjå om du er registrert
Oppg. 5) Klarar du å finne skuleruta for Skåredalen skole, og kva tid haustferien for skuleåret 2008/2009 er?

Me vart godt nøgde med dette abeidshetfet, og som eg har høyrt frå dei andre på praksisgruppa, så var dette noko som fall i smak hjå dei aller fleste elevane. Det som me kunne ha endra på til neste gong, var nok all informasjonen som skulle lesast. Nokre elevar synest det vart veldig mykje å lesa, og praksislærar var visst einig. Men det er slik me lærer av! Det viktigaste er at elevane lærte noko av å jobbe med dette heftet; det hadde visst overraska mange at det ein fann på internett, ikkje alltid var den fulle og heile sanninga. Alt i alt så trur eg denne punktpraksisen gjekk bra. I forhold til den første punktpraksisen, så ser eg og tykkjer eg at denne var mykje meir relevant og lærerik for oss som studentar. Eg, for min eigen del, fekk mykje meir utbyte av (planlegginga av) denne, enn den førre.

No har eg kome med mykje ros og litt ris. Uansett har desse vekene vore utruleg lærerike, det kan eg ikkje seie for mange gonger. Det er eit opplegg skulen absolutt kan byggje vidare på! Sjå elles dei einskilde innlegga..

28/01-08 Motivasjon

Som overskrifta allereie har avslørt, jobba me i dag med temaet motivasjon. Me fekk moglegheita til å velje arbeidsformene i dag, og klassen vart difor einige om at me ville jobbe med førelesinga på eiga hand, og jobbe med samarbeidslæringsoppgåva på skulen.

Teoriar om motivasjon er noko som var delvis kjent for meg, då me jobba med dette i fjor då eg gjekk på kroppsøving. Eg synest sitatet av Voltaire seier utruleg mykje: Ein skal ikkje slukke ein brann, men tenne ein ild. Ja, motivasjonen må tennast hjå eleven om han eller ho skal få noko ut av læringsprosessen. Det er stor forskjell på indre og yrte motivasjon, og i skulesamanheng er det ofte kanskje den ytre motivasjonen som er enklast å dekkje. Karakterar, gode tilbakemeldingar og liknande er "belønninga" eleven får om han gjer det godt. Her trer den behavioristiske læringsteorien inn, og eg skjønar nok ein gong at denne teorien står sterkt i skulen. Det som er ved den ytre motivasjonen, er følgande: Kva med prossesen fram til dei gode karakterane? Kva sit eleven att med? Då er ein inne på fenomenet instrumentalisme i skulen (instrumentalisme: ”i pedagogikk blir dette ofte videreført når man omtaler læringssituasjoner der middelet til slutt blir et mål og der refleksjonen over egne handlinger opphører.” (Bø og Helle 2005:111)). Det vil seie at motivasjonen blir styrt mot belønning i skulen, og ikkje mot aktiviteten eller innholdet i seg seg sjølv. Dette er kan ikkje få positive verknader over lang tid, kan det vel??

Det finst ulike måtar å forstå motivasjon på, og ein av dei har eg allerie nemnt; den behovioristiske måten. Ein kan også dele dei andre måtane inn i kognitive og humanistiske perspektiv. Innanfor den humanistiske tradisjonen finn vi at det er behova som er motivet for motivasjonen. Då står Maslows behovshierarki fram som ein viktig teori. Grunnen til at eg tar opp denne er fordi den interesserer meg. Det er ein spanande teori som dei aller fleste kan kjenne seg att i. Det at me får dekka ulike behov i ein slags rekkjefølgje, der dei grunnleggjande mangelbehova (som mat på bordet, kjærleik og sosial tilknytning) må vere dekkjast før ein kan dekkje vekstbehova (anerkjennelse og sjølvrealisering), er fascinerande å tenkje over. Eg trur at det i skulesamanheng er viktig å ha slike motivasjoneteoriar i bakhovudet om ein vil kome nærare innpå elevane. Er det slik at det nødvendigvis er "giddelaushet" som gjer at elev ikkje vil setje i gong med arbidet, eller er det grunna at visse behov ikkje er dekka, som til dømes behovet for trykkleik og sikkerthet? Ein ting er sikkert; dette er ikkje berre enkelt, og for kvar time i pedagogikkfaget sit eg att med nye erfaringar og tankar om kor avansert læraryrket eigentleg er, og kor mange oppgåver det inneber. Det er mykje me som lærarar skal sjå etter; me skal ikkje berre undervise elevane, men også vere omsorgspersonar for dei og sjå etter om alt er slik det skal vere ("Læraren sitt mandat og mange oppgåver...)

Me kan vel alle seie at me ein eller fleire gonger har opplevd ikkje å ha motivasjon til å utføre eller gjennomføre ei arbeidsoppåve. Då motivasjon er så viktig faktor for å ha driv og vilje til å lære, er dette noko eg i skulen vil jobbe mykje med for å dekkje!

Oppgåva me jobba med på skulen, var kjekk. Me vart delte inn i grupper på tvers av klassane, og skulle prøve ut ein ny arbeidsmetode som vert kalla samarbeidslæring. Eg må innrømme at eg var litt skeptisk i byrjinga, men etter kvart som me hadde lest det kvar einskild skulle lese, og byrja å repetere, gjekk det opp for meg at eg faktisk hadde lært noko. Eg har aldri vore ein tilhengjar av "skumlesing"; eg må alltid lese alt så nøye! Men eg erfarte faktisk at eg hadde fått med meg mykje av det viktigaste, og det er jo det som er målet med metoden. Det at me skulle laga spørsmål til dei andre gruppene, var også svært lærerikt, for på denne måten vart også dette repetisjon. Alt i alt ein god arbeidsmetode som gav positiv erfaring. Kjekt å variere på undervisningsmetodane.

Seinare revidering:

Etter å ha jobba med motivasjonsoppgåva med Mons, har eg noko meir som eg vil tilføye. Ein lærer stadig! Då me jobba med oppgåva, fekk eg eit heilt anna syn på det å motivere andre, og hjelpe umotiverte elevar til å ville ta fatt på ei oppgåve. Etter kvart følte eg at eg fekk eit ansvar for å hjelpe Mons, og eg følte eg fekk eit kjennskap til denne gutten! Ganske stilig eigentleg. Men også positivt, for med tanke på resultatet av oppgåva, følte eg (og resten av gruppa) at me hadde kartlagt det som kunne vere problemene hans, og ikkje minst funne tiltak som kunne passe denne guten.

Prestasjonsmotivasjon (frykt for ikkje å meistre den gjevne oppgåva), mangel på det å sjå verdien av ei oppgåve, mangel på tryggleik og oppleve situasjonar der valsituasjonar oppstår, er faktorar som kan forklare kvifor Mons oppfører seg slik som han gjer. Det finst mange moglege årsaker til slik oppførsel, og det er viktig at me som lærarar så fort som mogleg, får kartlagt og observert korleis og i kva for situasjonar slik oppførsel kan oppstå. Deretter kjem det neste steget, som blir å finne ulike tiltak som kan motivere Mons til å gjere det han blir sett til. Døme på tiltak kan vere at Mons får oppgåver som han kan meistre og som kan tirre interessa hans. Andre praktiske tiltak kan vere organiseringsmessig/organitorisk. I "lausrivne" og "avslappa" situasjonar, som til dømes ein utedag, kan lett føre til at Mons glir ut. Mons må få klare retningslinjer, og ein strukturert arbeids-/handlingsplan.

Ein elev som har prestasjonsangst/ som er a-motivert, har angst eller frykt for å ta til på ei gjeven oppgåve. Eleven treng å få oppleve meistring, og den gode meistringskjensla som kjem med. For å få til det, treng ein også då å få oppgåver som er tilpassa det nivået han eller ho befinn seg på. Det skal vere utfordrande, men på eit passande nivå. Oppgåver skal ikkje ta motet frå ein, men tirre nyfikenen og verke interessant! Det er også viktig at ein klarar å sjå verdien i det ein jobbar med. Sjølvbiletet og sjølvoppfatninga til ein kan bli betrakteleg betre om ein opplever å faktisk klare ei oppgåve. Gode prestasjonar skapar positiv sjølvoppfatning, som i neste omgang gjer sitt til endå betre prestasjonar (Imsen 2005).

Denne oppgåva gav meg mykje. Som sagt følte eg at eg hadde eit ansvar for å ordne tilveret til Mons på skulen, og dette ser eg på som positivt! Det var kjekt å få ein konkret case, for ved å jobbe slik, vert ein også nærare knytt til lærestoffet, og kunnskapen blir sitjande betre. I alle fall gjeld det meg.

10/1-08 Refleksjon

Animasjon, film, lyd, digitale forteljingar, samansette tekstar... timane i dag tok føre seg ulike program, og dagen gjekk med til å laste ned og teste ut programma, noko eg syntest var svært lærerikt. Grunnane til at me brukte ein dag på dette arbeidet, var ulike. For det første skal me lage ei digital forteljing/samansett tekst i samband med norskfaget, og for det andre kan dette vere greie og spanande program å bruke i undervisningssamanheng. Byrjinga av dagen starta med eit sukk frå mi side, då eg ikkje skjøna noko av det som skulle vere ein opplæringsfilm for Microsoft Movie Maker. Det gjekk altfor fort, og det var vanskeleg å skjøne noko av det som vart fortalt. Men men. Anten kan eg sjå filmen om att, elles kan eg nytte eit anna liknande verkty som heiter Microsoft Photo Story 3.. Uansett: Å setje seg inn i nye program tek alltid litt tid:)

Ei anna side som eg vart betatt av, var den sida som heite Cartoonist. Her kunne ein sleppe fantasien laust, og lage seg teikneseriar med ulike bakgrunnar, snakkebobler, figurar, ja, det som trongst for å lage ein teikneserie. Det eg sakna, var knappen for å "lagre" arbeidet, den fantest ikkje. Det syntest eg var litt dumt, i tilfelle ein ville ha lagra teikneserien til ein annan gong. Det er jo ikkje alle som har tid eller ro på seg til å sitje heilt til dei er nøgd med resultatet.

Pivot vart også ein suksess! Eg har ikkje laga så mange animasjonar før, og dette var eit kjempelett program! Det var også eit stort pluss at ein kunne laga seg eigne bakgrunnar i Paint, for så å laste desse opp i Pivot. Kjekk underhaldning, men som også kan kome til nytte i andre typar arbeid og oppgåver.

Då ein veit at IKT berre blir viktigare og viktigare i skulesamanheng, er det kjekt å få innblikk i noko av det som finst i den store dataverda. Som lærar kan ein kan aldri bli metta på kunnskap, den må heile tida oppdatere seg!

Elles har eg vore inne å sett på dei lenkjene der ein kan finne bilete som er gitt lov å bruke i offentlege samanhengar. Ei av dei sidene eg likte beste var den som heite yotophoto. Søka mine gav mange treff, og mange av bileta var gode å bruke. Elles har eg også kjennskap til ei anna side, stock.xchng.com. Dette er også ei fin side som gir mange treff. Kjempeflott at me får vite om slike sider!

Det var kjekt å få sjå arbeid som andre hadde gjort når det gjeld dei digitale forteljingane. Då fekk eg eit visst innblikk i korleis dette kan gjerast, og kva for verkemiddel som kan nyttast for å få den rette effekten av forteljinga. Eg gler meg til å ta fatt på arbeidet med dei samansette tekstane, dette kan bli spanande!

7/1-08 Refleksjon over dei første timane

Då var me byrja på han att, og dagen i dag vart ein god start på den nye halvåret som ligg føre oss. Temaet me skal jobbe med i nokre veker nå, heiter born og nye medier. For meg er dette eit svært interessant tema, og ikkje minst eit svært aktuelt tema i den tida me lever i no. Eg vart derimot overraska over dei ulike statistikkane som vart vist oss; eg hadde ikkje trudd at tala var slik som dei framstod. Chatting, mobilbruk og biletebruk døme på såkalla nye underholdingstilbod som er viktige for barn og unge i dag, og det er svært mange ungdommar som lagar sine eigne profilar på nettet for å bli kjende med nye folk. Det er nok mange born som ikkje veit kva dei gjer når dei lastar opp sin eigen profil på internett, eller som er aktive i eit chatterom. Dette fekk me derimot prova då me ei jente i paralellklassen hadde kalla seg for "j14" i SolChat. Etter berre eit par minutt var det ikkje mindre enn ti femten henvendingar på skjermen, utan at "j14" hadde teke kontakt sjølv. Dette prøvde eg sjølv ut, og kalla meg "j16". Heilt utruleg! Eg logga meg inn i eit vanleg chatterom, og fekk både meldingar frå "guttepusen" som spurde om eg ville kose, og andre sexfikserte spørsmål. "Trøndergutten" spurte om eg ville treffe han i helga, sidan eg heilt sikkert ikkje var på skulen då. Dette er skremmande tendensar, og difor er det viktig ikkje å tru at alt er så uskyldig som det i byrjinga kan verke som. Destod meir viktig er det for oss vaksne å ta tak i desse emna, og lære born korleis dei på best mogleg måte kan bruke internett sine ressursar. Det å finne trygge nettsider og gå i saman med born, både på heimefronten og i skulesamanheng, å lære dei såkalla nettvettreglar, er ei oppgåva som eg meiner me som vaksne må ta ansvar for. Det å legge ut personalia om seg sjølv kan vere ganske skummelt, og som me har høyrd gong på gong kan det som verst føre til mobbing, valdtekt og sextrakkasering.

Eg fekk mykje ut av desse timane, og det var mange kjekke lenkjer som eg har vore inne å kikka på. Eg likte særleg godt sida til SAFT, http://www.saftonline.no/SkolenogSAFT/, og Du bestemmer, http://www.dubestemmer.no . Her kan både born og vaksne finne mykje nyttig informasjon og nettbruk, mobilvett og liknande.

Elles vart det også sett fokus på Åndsverkslova og med det plagiering. Plagiering var eit ord som var nytt for meg, men eg visste kva det ville seie når eg vart fortalt det. Det som ofte viser seg, et at det mange som ikkje veit at det er ulovleg å laste ned bilete frå til dømes Google, utan å ha fått tillating frå den som har opphavsretten. Dette har eg også i stor grad gjort sjølv, men eg håpar for min eigen del at eg blir meir fokusert på dette etter kvart. Det tar seg ikkje ut å gjere noko som ein seier til born ikkje er lov. Det er ikkje alltid det ein seier som blir fulgt, men derimot det ein gjer. Difor kan det vere lurt å ha ein biletbank som ein kan gje elevane lov til å ta bilete frå, anten det er lærarane sjølv som har laga han, eller at ein har fått lov å bruka biletene frå andre.

Web 2.0 er noko eg ikkje har høyrt om før, men som verka spanande. Eg trur nok eg treng litt tid på å setje meg inn i kva dette inneber. Det er uansett kjekt at me får vite om slike sider som dette, som me kan gå inn på å utforske på eiga hand. Det kan fort verte litt kaotisk oppe i toppen når alt nytt skal visast på ein gong.. Tid er mykje verdt!